Pomiar ciśnienia w oku – kiedy warto wykonać badanie i co może wykryć

Pomiar ciśnienia w oku warto wykonać, gdy pojawiają się dolegliwości (ból oka lub głowy, pogorszenie widzenia, zaczerwienienie), po 40. roku życia w ramach kontroli oraz przy obciążeniu rodzinnym jaskrą. Badanie, czyli tonometria, wykrywa podwyższone ciśnienie śródgałkowe, które może wskazywać na jaskrę i inne nieprawidłowości. Jest szybkie, bezbolesne i pozwala ocenić, czy konieczna jest dalsza diagnostyka.

Przeczytaj również: Jakie są objawy, które mogą wskazywać na problemy z sercem?

Czym jest pomiar ciśnienia w oku i co dokładnie mierzy?

Pomiar ciśnienia w oku (tonometria) określa wartość ciśnienia śródgałkowego, czyli nacisku cieczy wodnistej na struktury wewnątrz gałki ocznej. Prawidłowy zakres u dorosłych najczęściej wynosi 16–21 mm Hg. Wyniki powyżej normy nie przesądzają o rozpoznaniu choroby, ale stanowią wskazanie do rozszerzenia badań i monitorowania.

Przeczytaj również: Dla kogo polecana jest laminacja brwi?

Najważniejszym celem tonometrii jest wczesne wykrywanie zaburzeń, które mogą prowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego. Nieleczone, utrzymująco wysokie ciśnienie wewnątrz gałki ocznej zwiększa ryzyko postępującego ubytku pola widzenia, a w konsekwencji może doprowadzić do utraty wzroku.

Przeczytaj również: Na jakie kwestie musisz zwrócić uwagę podczas wyboru wózka inwalidzkiego?

Kiedy warto wykonać badanie ciśnienia w oku?

Wskazania obejmują zarówno objawy, jak i profilaktykę. Kluczowe sytuacje to:

• po 40. roku życia — kontrola co najmniej raz w roku, nawet bez dolegliwości;
• objawy sugerujące podwyższone ciśnienie: ból oka lub głowy, pogorszenie ostrości widzenia, zaczerwienienie, widzenie „tunelowe”, epizody z mroczkami lub tęczowymi obwódkami wokół świateł;
• obciążenie rodzinne jaskrą — wcześniejsza i częstsza kontrola;
• rutynowe wizyty okulistyczne, szczególnie przy innych schorzeniach oczu, cukrzycy, nadciśnieniu tętniczym lub przy stosowaniu niektórych leków (np. glikokortykosteroidów).

Jeżeli zauważasz nowe lub narastające dolegliwości, nie zwlekaj z konsultacją okulistyczną. Wiele postaci jaskry przebiega skrycie, dlatego profilaktyczna tonometria ma znaczenie nawet bez objawów.

Jak wygląda tonometria? Metody pomiaru krok po kroku

W praktyce stosuje się dwie główne metody: tonometrię aplanacyjną oraz bez kontaktu (air puff). Obie trwają krótko i nie wymagają przygotowania ogólnego.

Tonometria aplanacyjna polega na delikatnym spłaszczeniu rogówki specjalną końcówką po podaniu kropli znieczulających i barwnika. Badanie wymaga współpracy badanego i chwilowego unieruchomienia oka. Metoda bezkontaktowa wykorzystuje krótki podmuch powietrza do oceny podatności rogówki, co pozwala oszacować ciśnienie bez dotykania powierzchni oka.

U dzieci i osób wrażliwych często wybiera się wariant bezdotykowy. W wybranych sytuacjach okulista może powtórzyć pomiar inną techniką, aby potwierdzić wynik, zwłaszcza gdy wartości są bliskie granicy normy lub odbiegają od wcześniejszych odczytów.

Co może wykryć pomiar ciśnienia w oku?

Tonometria nie rozpoznaje choroby samodzielnie, ale ujawnia nieprawidłowe wartości, które mogą wskazywać na potrzebę poszerzenia diagnostyki. Najczęstsze sytuacje kliniczne to:

• Jaskra — podwyższone ciśnienie jest jednym z istotnych czynników ryzyka uszkodzenia nerwu wzrokowego i ubytków w polu widzenia;
• Nadciśnienie oczne — utrzymujące się wartości ponad normą bez cech uszkodzenia nerwu wzrokowego wymagają obserwacji;
• Wahania ciśnienia w przebiegu zapaleń błony naczyniowej, po urazach lub po zabiegach okulistycznych;
• Ocena wpływu leków miejscowych i ogólnych (np. sterydów) na ciśnienie śródgałkowe.

Wynik badania zawsze interpretuje się łącznie z oceną tarczy nerwu wzrokowego, badaniem pola widzenia oraz grubości rogówki (pachymetrią), która może wpływać na pomiar.

Normy, interpretacja i kolejne kroki po badaniu

Prawidłowe ciśnienie zwykle mieści się w zakresie 16–21 mm Hg. Wartości powyżej normy lub istotnie różniące się między oczami skłaniają do dodatkowych badań w celu oceny nerwu wzrokowego i włókien nerwowych. Istotne są także powtarzalność wyników i porównanie z wcześniejszymi pomiarami.

Gdy pomiar wypada podwyższony, lekarz może zaplanować kontrolę w innym terminie (np. o innej porze dnia), wykonać badanie pola widzenia, optyczną tomografię tarczy nerwu wzrokowego lub ocenić kąt przesączania. Taki schemat pozwala odróżnić nadciśnienie oczne od jaskry i ustalić dalsze postępowanie.

Objawy ostrzegawcze — kiedy zgłosić się pilnie?

Niektóre sygnały wymagają szybkiej oceny okulistycznej: nagły ból oka, gwałtowne pogorszenie widzenia, twardość gałki ocznej wyczuwalna przy dotyku powiek, nudności i wymioty towarzyszące bólowi oka, a także zaczerwienienie z widzeniem tęczowych kół wokół źródeł światła. Ostry wzrost ciśnienia może stanowić stan nagły.

Jak przygotować się do badania i o co zapyta okulista?

Na wizytę warto zabrać listę stosowanych leków i informacje o chorobach przewlekłych. Przed pomiarem nie zakłada się soczewek kontaktowych; makijaż powiek i rzęs może utrudniać badanie dotykowe. Okulista zapyta o wcześniejsze wartości tonometrii, obecność jaskry w rodzinie, wcześniejsze urazy oka oraz epizody bólu czy migren z zaburzeniami widzenia.

Profilaktyka jaskry — dlaczego regularne pomiary mają znaczenie?

Tonometria to podstawa profilaktyki jaskry, choroby, która często rozwija się bezobjawowo, a pierwsze zauważalne ubytki pola widzenia pojawiają się późno. Regularne, coroczne kontrole po 40. roku życia oraz wcześniejsze badania u osób obciążonych rodzinnie pomagają wykryć nieprawidłowości zanim dojdzie do trwałego uszkodzenia nerwu wzrokowego.

Utrzymywanie dokumentacji wcześniejszych pomiarów ułatwia porównania i wychwycenie trendu wzrostowego, nawet jeśli pojedynczy wynik mieści się jeszcze w granicach normy.

Najczęstsze pytania pacjentów o pomiar ciśnienia w oku

Czy badanie boli? Nie — zarówno metoda aplanacyjna, jak i bezkontaktowa są szybkie i bezbolesne. Czy wynik jest od razu? Tak, odczyt otrzymuje się natychmiast. Czy grubość rogówki ma znaczenie? Tak, zbyt gruba lub cienka rogówka może zaniżać lub zawyżać pomiar, dlatego przy niejednoznacznym wyniku wykonuje się pachymetrię. Jak często kontrolować ciśnienie? Zwykle raz w roku po 40. r.ż., częściej przy objawach lub czynnikach ryzyka.

Gdzie znaleźć rzetelne informacje i jak wygląda opis badania?

Szczegółowy opis przebiegu procedury znajdziesz w materiale: Pomiar ciśnienia w gałce ocznej. Warto korzystać ze sprawdzonych źródeł, które jasno wyjaśniają cel badania, różnice między metodami oraz sposób interpretacji wyników.